Hareket Ordusu’nun ünlü komutanları

Hareket Ordusu’nun ünlü komutanları

  

Mustafa Kemal Atatürk 

İttihat ve Terakki Cemiyeti üyelerindendi. Hareket Ordusu’nda Kurmay Yüzbaşı olarak görev yaptı. Ordunun İstanbul’a gelişinden sonra Hüseyin Hüsnü Paşa tarafından yayınlanan beyannameyi kaleme aldı. Trablusgarp, Balkan ve I. Dünya Savaşı’nda çeşitli cephelerde savaştı. Ülkenin işgal edilmeye başlanması üzerine 9. Ordu Müfettişi olarak Samsun’a gönderildi. Milli Mücadele’nin liderliğini üstlendi ve zaferden sonra Türkiye Cumhuriyeti’ni kurdu. TBMM tarafından ilk cumhurbaşkanı olarak seçildi ve bu görevde iken hayatını kaybetti.

Hareket Ordusu’nun Selanik ve Edirne’den gelen birliklerinin sevk ve idaresinde sorumluluk üstlenen komutan ve kurmaylar ileride önemli görevlerde bulunmuş, tarihi değiştiren olaylara imza atmışlardı. İçlerinden kimisi Cumhurbaşkanı, Başbakan, Meclis Başkanı, milletvekili, diplomat olurken kimisi de suikasta kurban gitti, intihar etti ve idam edildi.

İsmet İnönü

Hareket Ordusu’nda Kurmay Yüzbaşı olarak görev aldı. Balkan ve I.Dünya Savaşı’nda çeşitli cephelerde savaştı. Mustafa Kemal Paşa’nın çağrısı üzerine Ankara’ya giderek Milli Mücadele’ye katıldı.

Lozan Anlaşması’nı imzalayan heyetin başkanlığını yaptı. İsmet İnönü, Mustafa Kemal Atatürk’ün ölümünün ardından Türkiye Cumhuriyeti’nin II. Cumhurbaşkanı oldu. 1973 yılında Ankara’da hayatını kaybetti.

Ali Fethi Okyar 

İttihat ve Terakki Cemiyeti üyelerindendi. Hareket Ordusu’nda Kurmay Binbaşı olarak görev aldı. Ordunun hazırlanışı sırasında Paris Ateşemiliterliği görevinden istifa ederek Selanik’e geldi. Trablusgarp Savaşı’nda Enver Paşa ve Mustafa Kemal Paşa ile birlikte bulundu. Meclis-i Mebusan da üyelik ve nazırlık yaptı. 1919’da Malta’ya sürgüne gönderildi. Serbest kalışının ardından TBMM’de vekillik, TBMM Başkanlığı ve Başbakanlık yaptı. Cumhuriyetin ilanından sonra da devlet adamlığını sürdürdü. Atatürk’ün talimatıyla Serbest Cumhuriyet Fırkası’nı kurdu ve genel başkanı seçildi. 1943 yılında İstanbul’da öldü.

Kazım Karabekir

İttihat ve Terakki Cemiyeti üyelerindendi. Hareket Ordusu’nda Kurmay Yüzbaşı olarak görev aldı. Balkan ve I.Dünya Savaşı’nda, Çanakkale, Kafkasya gibi cephelerde savaştı. Milli Mücadele öncesi Doğu’da 15. Kolordu Komutanlığı’na atandı. Burada Ermenilere karşı zafer kazanarak Doğu Anadolu’yu güvenceye alan Kazım Karabekir Paşa, Milli Mücadele’ye büyük destek verdi. TBMM’de vekillik ve başkanlık yaptı. Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası kurucularındandı. Şeyh Said İsyanı bahane edilerek partisi kapatıldı ve Atatürk’e yapılmak istenen İzmir suikastında parmağı olduğu gerekçesiyle yargılandı. Beraat eden Kazım Karabekir bir sessizlik döneminin ardından tekrar milletvekili ve TBMM başkanı seçildi. Bu görevde iken 1948 yılında hayatını kaybetti.

Mustafa Fevzi Çakmak

Hareket Ordusu’nda Kurmay Yarbay olarak görev aldı. Balkan Savaşları ve Çanakkale Savaşları’nda önemli hizmetler ifa etti. I.Dünya Savaşı sona erdiğinde sağlık sorunları nedeniyle İstanbul’a bulunuyordu. Osmanlı Genelkurmayı ve Harbiye Nazırı oldu. Milli Mücadele’ye iştirak ederek milletvekilliği ve TBMM orduları daha sonra T.C Genelkurmay Başkanlığını üstlendi. Mareşal rütbesi aldı. Bir ara siyasetten uzak durmuşsa da 1946’da tekrar siyasete döndü. Millet Partisi kurucuları arasında yer aldı. 1950’de öldü.

Hüseyin Rauf Orbay 

Hareket Ordusu’nda Kurmay Yüzbaşı olarak görev aldı. Trablusgarp ve Balkan Savaşları’na katıldı. Deniz’deki başarıları üzerine Hamidiye Kahramanı olarak anıldı. Teşkilat-ı Mahsusa üyesiydi. İzzet Paşa kabinesinde Bahriye Nazırlığı yaptı ve ülkenin işgaline temel teşkil eden Mondros Mütarekesi’ni imzaladı. Malta’ya sürgüne gönderildi. Dönüşte TBMM’de görev aldı. Vekillik ve başbakanlık yaptı. Mustafa Kemal’e muhalefetiyle tanındı. Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası kurucuları arasında yer aldı. İzmir suikastı davasında yargılanıp hapse mahkûm edildi. 1964 yılında hayatını kaybetti.

İbrahim Refet Bele

Hareket Ordusu’nda Kurmay Yüzbaşı olarak görev aldı. İttihat ve Terakki Cemiyeti üyesiydi. Talat Paşa’nın yakın arkadaşlarından biriydi. Balkan Savaşı ve I.Dünya Savaş’ında çeşitli cephelerde çarpıştı. Mondros Mütarekesi’nden sonra İstanbul’a döndü. Burada Milli Mücadele’ye katılacak subaylarla yapılan toplantılarda yer aldı. Mustafa Kemal ile birlikte Samsun’a gitti. Milli Mücadele’de ön planda yer aldı. Cephede komutanlık, milletvekilliği ve bakanlık yaptı. Zaferden sonra İstanbul’u Osmanlı Hükümeti’nden teslim alarak saltanatın kaldırılışını tebliğ etti. Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası kurucuları arasında yer aldı. 1963’te öldü.

Ali Fuat Cebesoy

Hareket Ordusu’nda Kurmay Yüzbaşı olarak görev aldı. Mustafa Kemal’in sınıf arkadaşlarından biriydi. Trablusgarp ve Balkan I.Dünya Savaşı’nda birçok cephede bulundu. Mondros Mütarekesi’nden sonra emrindeki orduyu terhis etmeyerek Milli Mücadele’yi fiilen başlattı.

Savaşın ilk dönemlerinde Kuva-yı Milliye ve Batı Cephesi Komutanlığı yaptı. Moskova Büyükelçiliği’nde bulundu. TBMM’de vekillik ve başkanlık yaptı. İzmir suikastı davasında yargılanıp beraat etti. Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası kurucuları arasında yer aldı. Demokrat Parti’den milletvekili seçildi. 27 Mayıs Darbesi sonrasında Yassıada’da yargılandı. 1968’de hayatını kaybetti.

Bunlar dışında, Kurmay Binbaşı Hafız İsmail Hakkı(Paşa), Halil Kut Paşa, Süleyman Askeri Bey, Kurmay Binbaşı İsmail Enver(Paşa), Kurmay Yarbay Cemal(Paşa), Kolağası Resneli Niyazi, Ohrili Eyüp Sabri (Akgöl), Kurmay Binbaşı Muhtar Bey, Kurmay Yüzbaşı Ali İhsan Sabis(Paşa), Giritli Ruşeni Bey, Tocalı Süleyman Bey, Yakup Cemil Bey, Filibeli Hilmi Bey, İzmitli Mümtaz Bey, Ömer Naci Bey, Rasim Bey, Sarı Efe Edip Bey, Kastamonulu Şükrü Bey, Yenibahçeli Nail Bey, Abdülkadir Bey, Afyon Karahisarlı Ali Bey(İstiklal Mahkemesi Reislerinden Kel Ali), Doktor Abidin Bey, İsmail Canbolat Bey, Hüseyin Hüsnü Paşa, Mahmud Şevket Paşa, Şevket Turgut Paşa gibi tanınmış ve Türk tarihinde yer edinmiş isimlerde Hareket Ordusu içerisinde yer almıştır.


Emre Gül/Tarih Dosyası / Dünya Bülteni